अभ्यास पायऱ्या मराठी माहिती | The Steps Of The Study In Marathi Information
अ)प्रस्तावना
The Steps Of The Study In Marathi Information मित्रांनो, आपण विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून सर्वांगीण विकासासाठी अभ्यास पायऱ्या मराठी माहिती यासंदर्भात सविस्तर माहिती The Steps Of The Study In Marathi Information या ब्लॉग पोस्ट लेखामार्फत पाहूया.विद्यार्थ्यांना जीवनात यस संपादन करण्यासाठी शालेय जीवनात अभ्यास करणे अतिशय महत्त्वपूर्ण बाब आहे. विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी त्याला अभ्यास केल्याशिवाय पर्याय नाही. त्या दृष्टिकोनातून ब्लॉक पोस्ट साठी आपण The Steps Of The Study In Marathi Information हा लेख लिहिण्यासाठी हाती घेतला आहे.
The Steps Of The Study In Marathi Information विद्यार्थ्याला जीवनात यश प्राप्ती करण्यासाठी त्याच्या अंगी जिद्द असावी. त्याच्याजवळ जिद्द असेल तर या जगात अशक्यप्राय कोणतीच गोष्ट नाही. अशक्यप्राय जगातील यश संपादन करण्यासाठी कठीण परिश्रम करण्याची तयारी असावी लागते. म्हणूनच असे म्हटले आहे की, कठीण परिश्रमाला पर्याय नाही. कठीण परिश्रम करण्याची तयारी केल्यास विद्यार्थी जीवनातील त्याचीही एक प्रकारची नांदीच आहे. म्हणूनच म्हटले जाते. केल्याने होत आहे रे आधी केलेच पाहिजे. कोणतेही कार्य मनःपूर्वक हाती घेतल्यास अर्धे यश संपादन केल्यासारखे होते. म्हणून त्याबाबत इंग्रजीमध्ये एक म्हण आहे. Well begin is half done.
विद्यार्थ्याला जीवनात यशाचा डोंगर चढण्यासाठी सर्वप्रथम त्याला आपल्या जीवनातून आलेला स्वतःचा आळस दूर करणे आवश्यक आहे. जीवनात मनामध्ये जिद्द ठेवून जिद्दीनुसार संकल्प करणे. संकल्प पूर्ण करण्यासाठी अभ्यासाशिवाय गत्यंतर नाही. म्हणूनच मराठी मध्ये एक म्हण आहे. संकल्प आणि सिद्धी यामध्ये आळसाचा डोंगर उभा आहे. या अर्थाच्या डोंगराला पोखरून त्यातून आपल्याला यशस्वी जीवनाचा काटेरी मार्ग स्वीकारून मनात बाळगलेली जिद्द पूर्ण करावी. जिद्द पूर्ण करण्यासाठी विद्यार्थ्याला प्रचंड प्रमाणात अभ्यास काळाची गरज ठरली आहे. या लेखातून मित्रांनो .विद्यार्थ्यांना संपादन ,करण्यासाठी अभ्यास करण्याच्या महत्त्वपूर्ण पायऱ्यांबाबत सविस्तर माहिती या लेखात स्पष्टपणे 'The Steps Of The Study In Marathi Information ' नमूद केली आहेत.
 |
| The Steps Of The Study In Marathi Information |
ब)अभ्यासाच्या पायऱ्या मराठी माहिती The Steps Of The Study In Marathi Information
मित्रांनो, या लेखातून आपण अभ्यासाच्या पायऱ्या बाबत पुढील प्रमाणे माहिती या लेखाच्या माध्यमातून अभ्यास करूया. विद्यार्थ्याला जीवनात यश संपादन करण्यासाठी आणि सर्वांगीण विकास करण्यासाठी अभ्यास करणे महत्त्वपूर्ण बाब असल्यामुळे अभ्यास करताना त्याच्यासमोर अनेक प्रश्न उपस्थित होतात. अभ्यास केंव्हा? आणि कसा करावा ?त्याचबरोबर अभ्यासक्रमाच्या काही पायऱ्या आहे का? हे सर्व प्रश्न त्याला भेडसावणारे प्रश्न आहेत. या सर्व प्रश्नांचे उत्तर या लेखातून स्पष्ट करण्यात येत आहे. या लेखातून आपण अभ्यास करण्यासाठी अभ्यासाच्या मुख्य खालील 15 पायऱ्या चा सविस्तर अभ्यास करणार आहोत. अभ्यासाच्या पायऱ्या खालील प्रमाणे या लेखात नमूद केल्या आहेत. त्या 15 पायऱ्या बाबत संपूर्ण माहिती The Steps Of The Study In Marathi Information मित्रांनो, पाहू या. The Steps Of The Study In Marathi Information
क)अभ्यास पायऱ्या The Steps Of The Study In Marathi Information
अभ्यास करण्याच्या मुख्य 15 पायऱ्या आहेत.
1) अभ्यासक्रम व पूर्व प्रश्नपत्रिका वाचन
2) सर्वेक्षण
3) पूर्वज्ञान
4) शाळा, कॉलेज किंवा क्लासेसमध्ये शिकणे
5) द्वितीय अभ्यास करणे
6) अधोरेखन करणे
7) केलेल्या वाचनाच्या नोट्स काढणे
8) मनन करणे
9) पाठांतर करणे
10) गटचर्चा करणे
11) प्रात्यक्षिक करून नोंदी घेणे व निष्कर्ष काढणे
12) प्रश्न उत्तराचा सराव करणे
13) अभ्यासाची उजळणी करणे
14) प्रश्नपत्रिका सोडवण्याचा सराव करणे.
15) अभ्यास करण्यासाठी वर्षभराची नियोजन करणे
उपरोक्तपणे दर्शविलेल्या अनुक्रमे 1ते 15 पायऱ्याचा सविस्तर अभ्यास खालील प्रमाणे मित्रांनो पाहूया,
अभ्यास पायऱ्या मराठी माहिती | The Steps Of The Study In Marathi Information
1) अभ्यासक्रम व पूर्व प्रश्नपत्रिका वाचन
विद्यार्थ्यांनी प्रथम आपण ज्या वर्गात शिकत आहोत. त्या वर्गाचा वर्षभराचा अभ्यासक्रम कोणता आहे." The Steps Of The Study In Marathi Information "त्याचा शोध घेऊन तो अभ्यासक्रम नोट्स रुपाने आपल्या नोंदवहीत लक्षात राहण्यासाठी लिहून ठेवणे किंवा नोंद घेणे. नोंदवहीत नोंदवून घेतलेला अभ्यासक्रम प्रत्येक आठवड्यात एकदा तरी लक्षपूर्वक वाचन करणे म्हणजे नेहमी आपणास त्याबाबत संपूर्ण कल्पना प्राप्त होते. अभ्यासक्रमाची नोंद घेतल्यानंतर त्या अभ्यासक्रमाची आपणास शंभर टक्के तोंड ओळख झाल्याशिवाय राहणार नाही. अभ्यासक्रमाची तोंड ओळख झाल्यानंतर त्या अभ्यासक्रमावर आधारित असणाऱ्या घटक चाचण्याच्या तसेच प्रथम सत्र परीक्षा व द्वितीय सत्र परीक्षा यासंदर्भामध्ये परीक्षेत जे प्रश्न विचारलेले असतात ते प्रश्नपत्रिका नमूद केलेले असतात म्हणून विद्यार्थ्याने अभ्यासक्रमाची ओळख झाल्यानंतर आधी सुरुवातीपासून अभ्यासक्रमावर आधारित असणाऱ्या प्रश्नपत्रिकेचे विश्लेषण आणि वाचन सर्व विषयांच्या बाबतीत विचार करून प्रत्येक दिवस एका विषयाची प्रश्नपत्रिका समोर ठेवून वाचन करावे व वाचनावर आधारित त्या प्रश्नपत्रिकेचे आपल्या नोंदवही मध्ये विश्लेषण करून परीक्षेच्या दृष्टिकोनातून अभ्यास करणे.
2) सर्वेक्षण
The Steps Of The Study In Marathi Information विद्यार्थ्याच्या जीवनातील सर्वात महत्त्वाची बाब जर कोणती असेल तर ती बाब म्हणजे सर्वेक्षण होय. कोणतेही क्षेत्र घ्या त्या क्षेत्रा त आता सर्वेक्षण केल्याशिवाय त्या कार्याची सुरुवात केली जात नाही. म्हणूनच विद्यार्थ्यांनी अभ्यासाच्या पायऱ्या अंतर्गत सर्वेक्षण ही दुसऱ्या क्रमांकाची पायरी असून त्याबाबत वर्षभराचे अभ्यासाच्या संदर्भात सर्वेक्षण करणे नितांत गरज आहे. गरज ही शोधाची जननी आहे. गरज निर्माण झाल्याशिवाय माणूस समोर कोणत्याही बाबीवर विचार करणार नाही. उदाहरणार्थ बाळ रडल्याशिवाय" आई त्याला दूध पाजत नाही." तशाच प्रकारची स्थिती सर्वेक्षण संदर्भात महत्वपूर्ण एक बाब आहे. अभ्यासाच्या पहिल्या टप्प्यात ज्या विषयाचा आपल्याला वर्षभर अभ्यास करावयाचा असतो. त्या विषयाच्या संदर्भात अगोदर आपल्या विषयाची आणि त्या विषयाची तोंड ओळख धावत्या स्वरूपात होण्यासाठी त्या विषया च्या बाबत सर्वप्रथम सर्वेक्षण करा. पुस्तकांमध्ये दिलेल्या अभ्यासक्रमाच्या संदर्भामध्ये सर्वेक्षण जर केले तर आपणास त्या विषयाची व्याप्ती आणि मर्यादा लक्षात येते. परीक्षेच्या दृष्टिकोनातून अभ्यास करणारे महत्त्वपूर्ण मुद्दे सर्वेक्षणातून आढळून येतात. आढळून आलेल्या मुद्द्याच्या नोंदी आपल्या नोंदवहीत सर्वेक्षण करताना लिहून ठेवा. याचा अर्थ असा समजू नका की पुस्तक चालणे म्हणजे पुस्तकाची ओळख असे नव्हे. सर्वेक्षणाच्या अंतर्गत अभ्यास क्रमातील महत्त्वाच्या मुद्द्याचा अंदाज घेण्यासाठी आणि प्रश्नाचे स्वरूप समजावून घेण्यासाठी सर्वेक्षण विद्यार्थ्याने करणे आवश्यक आहे. जर विद्यार्थ्यांनी सर्वेक्षण केले असेल तर त्याला वर्षभराचे अभ्यास करण्याची नियोजन आणि वेळापत्रक तयार करता येतो. कोणत्या विषयाला आधी प्राधान्य द्यावे किंवा कोणत्या विषयाचा अभ्यासक्रम महत्त्वाचा आहे त्या संदर्भात सर्वेक्षण करूनच माहिती विद्यार्थ्यांना प्राप्त होत असते. उद्या परीक्षा म्हणजे आज अभ्यास करणे नव्हे.
3) पूर्व वाचन
The Steps Of The Study In Marathi Information विद्यार्थ्यांची अभ्यासक्रमाची तिसरी मुख्य ही पायरी असून या पायरीमध्ये आपल्या पूर्वज्ञानावर आधारित पूर्व वाचन करणे विद्यार्थ्याने आवश्यक आहे. अभ्यासाच्या अगोदरच्या टप्प्यात आपण अभ्यासक्रम, पूर्व प्रश्नपत्रिका वाचन आणि सर्वेक्षण हे टप्पे पूर्ण केले आहे. विद्यार्थ्यांनी विषयाची किंवा अभ्यासक्रमाची व्याप्ती आणि मर्यादा ओळखून म्हणजेच समजून घेऊन त्या विषयाच्या संदर्भाने पूर्वज्ञानावर आधारित असणारी माहिती ज्या क्षेत्रातून प्राप्त होते त्या क्षेत्रातून ती प्राप्त करून घेऊन पूर्व वाचन करण्यास सुरुवात करावी. विषयाचे अभ्यासक्रम आणि सर्वेक्षण पूर्ण झाल्यामुळे पूर्ववाचन करणे सोपे जाते. पूर्ववाचन करण्याचा मुख्य उद्देश हा महत्त्वपूर्ण मुद्दा आहे. म्हणून आपल्या विषयाच्या संदर्भात त्या विषयाचे सुरुवातीला पूर्वज्ञानावर आधारित पूर्व वाचन करण्यास सुरुवात करणे. अभ्यासक्रमाची ओळख झाल्यामुळे या टप्प्यातील माहिती विद्यार्थ्यांना सहजगत्या प्राप्त होऊ शकते. म्हणूनच विद्यार्थ्याने आपल्या विषयातील प्रत्येक धड्याचे किंवा पाठांचे काळजीपूर्वक वाचन करून घेणे. पूर्व वाचन करताना त्या धड्यातील जो भाग आपणास किंवा एखादा मुद्दा आपणास लक्षात आला नसेल किंवा समजला नसेल तर त्या मुद्द्याची नोंद आपल्या नोंदवही लिहून घेणे. लक्षात न आलेला भाग नोंद केल्यानंतर आपल्या विषय शिक्षकाकडून किंवा वर्ग शिक्षकाकडून किंवा ज्या व्यक्तीला त्या संदर्भात ज्ञान प्राप्त आहेत त्या व्यक्तीकडून समजावून घेण्याचा प्रयत्न करणे. म्हणूनच पाठातील माहितीबद्दल अनेक विद्यार्थ्यांच्या मनात अनेक शंका निर्माण होत असतात पण त्या निर्माण होणाऱ्या शंका सोडवण्यासाठी विद्यार्थी लाजाळू बनतो आणि ती माहिती कोणाकडूनही समजून घेण्याचा प्रयत्न करत असतो हे लक्षण अत्यंत वाईट स्वरूपाची आहे. आपणास विषयाच्या संदर्भात उत्पन्न झालेल्या शंकांचे पुन्हा पुन्हा पुनर्वाचन करावे. कदाचित एखाद्या पाठाचे वाचन वेळप्रसंगी 25 वेळा सुद्धा वाचन करावे लागेल. जोपर्यंत आपणास संबंधित पाठ लक्षात येत नाही तोपर्यंत त्या पाठाची पुन्हा पुन्हा आवर्ती करणे ही महत्त्वाची बाब आहेत. पुनर्वाचनाचा मुख्य फायदा जर कोणता असेल तर तो फायदा म्हणजे आपणास माहीत नसलेली माहिती पूर्व वाचन केल्यामुळे माहित होते. सोपे आणि कठीण हे दोन्ही घटक यामधील फरक विद्यार्थ्याला समजल्याशिवाय राहणार नाही. म्हणूनच नियमित दररोज आपल्या नियोजित अभ्यासाच्या वेळापत्रकाप्रमाणे विशिष्ट वेळामध्ये पाठाचे पूर्वज्ञानावर आधारित पूर्व वाचन करणे. या या वाचनात परीक्षेसाठी कोणते मुख्य प्रश्न विचारले जाऊ शकतात याबाबतही पूर्व वाचनाचा फायदा होतो. पूर्ववाचनामुळे विद्यार्थी पूर्ण ज्ञानी होतो.
4) शाळा ,कॉलेज किंवा शिकवणी वर्गात शिकणे.
The Steps Of The Study In Marathi Information विद्यार्थ्यांच्या अभ्यास करण्याच्या पायरी मधील ही चौथ्या क्रमांकाची पायरी असून महत्त्वपूर्ण आहेत. कारण या पायरीमध्ये विद्यार्थी एकतर शाळा मध्ये असतो. किंवा एखाद्या कॉलेजमध्ये असतो. शाळाआणि कॉलेजमध्ये नसेल तर तो एखाद्या शिकवणी वर्गात उपस्थित असतो. त्यामुळे वर्गात शिक्षक शिकवत असताना त्यांनी शिकवलेल्या संपूर्ण भागाबद्दल सर्व माहिती स्पष्ट स्वरूपात समजावून सांगितलेली असते. शिक्षकाने वर्गात, कॉलेजमध्ये किंवा शिकवणी वर्गात शिकवलेली माहिती मनःपूर्वक समजावून घेऊन त्या माहितीचे संपूर्णरित्या ज्ञानात्मक आकलन करणे महत्त्वाचे असते. विषयाचे ज्ञान प्राप्त झाल्यानंतर त्या विषयाच्या संदर्भात आकलन आणि उपयोजन ह्या गोष्टीकडे लक्ष देऊन लक्षपूर्वक माहिती संपादन करणे. वेळप्रसंगी वर्गातील अध्यापन केलेल्या भागावर आधारित शिक्षकांनी फळ्यावर मुख्य मुद्दे दिलेले असतात ते मुख्य मुद्दे आपल्या नोंदवहीत लिहून घेणे. व वर्ग संपल्यानंतर घरी त्या मुद्द्याचे आपल्या भाषेत विश्लेषण करणे ही बाब जरूर लक्षात ठेवा म्हणजे आपणास त्या विषयाच्या बाबत संपूर्ण ज्ञान प्राप्त होईल. विषयाचे आकलन करताना महत्त्वाचा जो भाग असेल तो नेमका कोणता भाग आहे हे ओळखणे सुद्धा आवश्यक आहे. ज्ञानावर आधारित आकलनदर्शक मुद्दे महत्त्वाचे असते त्यामुळे त्या विषयाचा कर्मा क्रमाने एक धडा किंवा पाठ एकमेकांवर आधारित असतात. पहिल्या धड्याचे आकलन झाल्याशिवाय दुसरा धडा शिकणे अवघड जाऊ नये म्हणून शाळा, कॉलेज किंवा शिकवणी वर्गास आपण प्रवेश घेतलेला असतो. पाठाच्या संदर्भात अध्यापकांनी दिलेले दृष्टांत आणि उदाहरणे स्पष्टपणे समजावून घेऊन त्या मुद्द्याचे विश्लेषण विद्यार्थ्याने स्वतःच्या शब्दात लिहिणे आवश्यक आहे. परीक्षेमध्ये आज इयत्ता दहावी आणि बारावी साठी कृती आराखड्यावर आधारित प्रश्न विचारलेले असतात. विचारलेल्या प्रश्नांचे आकलन झाल्याशिवाय कृती आराखडे पूर्ण करता येत नाही. ते शिकण्यासाठी स्तर विद्यार्थी शाळेत प्रवेश घेत असतो.
5) द्वितीय वाचन करणे.
The Steps Of The Study In Marathi Information विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासाच्या पायरीतील पायरी क्रमांक पाच मध्ये पाठाचे किंवा धड्याचे द्वितीय वाचन करणे आवश्यक आहे. पहिल्या वाचनात राहून गेलेले काही महत्त्वपूर्ण मुद्दे किंवा पॉईंट्स दुसऱ्या वाचनात लक्षात येत असतात. ते मुद्दे लक्षात आल्यानंतर त्याची नोंद आपल्या नोंदवहीत घेऊन कठीण मुद्दे समजावून घेणे. द्वितीय वाचन अधिक काळजीपूर्वक वाचन होणे आवश्यक आहे. विद्यार्थ्यांनी किंवा आपण एकाग्र शांत वातावरणात द्वितीय वाचन करणे आवश्यक आहे. द्वितीय स्वरूपाच्या वाचनात काळजीपूर्वक वाचनात महत्त्वाचे स्थान आहे. वाचन काळजीपूर्वक झाले पाहिजे. उदाहरणार्थ लोकमान्य टिळक गणित विषयाचा काळजीपूर्वक अभ्यास आपल्या घरात करत असताना त्यांच्या घरासमोरून जाणारी लग्नाची वरात आणि वरातीतील आवाज सुद्धा त्यांना ऐकण्यात आले नाहीत. एवढे ते गणित सोडण्यास मग्न झाले होते. आपणही त्याप्रमाणेच काळजीपूर्वक कृती करावी.
6) अधोरेखित करणे.
The Steps Of The Study In Marathi Information मित्रांनो, तुम्ही द्वितीय वाचनामध्ये काळजीपूर्वक वाचन करत असताना आपणास काठीण्य पातळीवरचे शब्द, वाक्य, उदाहरणे आणि महत्वपूर्ण मुद्दे असतात. त्या मुद्द्याच्या संदर्भात वाचन करताना ते संपूर्ण मुद्दे हायलाईट करणे आवश्यक आहे. हायलाईट करणे म्हणजेच पेन्सिल किंवा रंगीत पेनाने त्या शब्दप्रयोगाच्या खाली एक रेषा देणे. पाठातील महत्त्वपूर्ण असणारे काही मुद्दे असतात. असणारे महत्त्वपूर्ण काही मुद्दे परीक्षेच्या दृष्टिकोनातून अधोरेखित करणे गरजेचे असते. कारण परीक्षेच्या दिवशी अभ्यास करताना संपूर्ण पुस्तकाला आपण वाचणी देऊ शकत नाही. फक्त पाठातील महत्त्वाचे आपण अधोरेखित केलेले शब्द ,प्रश्न, कोडे किंवा वाक्प्रचार अधोरेखित करून अगोदरच ठेवल्या गेले पाहिजे. त्याचा वापर परीक्षेच्या अगोदर एक ते दोन दिवस ते अधोरेखित केलेले संपूर्ण महत्त्वपूर्ण पुस्तकातील किंवा धड्यातील वाक्य वाचन केल्यास नक्की आपण यशाची पायरी चढल्याशिवाय राहणार नाही. याची यासंदर्भात नोंद घ्या.
7) नोट्स काढणे
The Steps Of The Study In Marathi Information अभ्यासाच्या पायरीतील या सातव्या क्रमांकाच्या पायरी त मुख्य मुद्दा जो स्पष्ट केला आहे तो मुद्दा म्हणजे स्वतः नोट्स काढणे होय. तुम्ही पुस्तकाचे किंवा पाठाचे वाचन करताना जे शब्द अधोरेखित केले आहेत त्या अधोरेखित केलेल्या मुद्द्याच्या संदर्भात आपण आपल्या भाषेत स्पष्ट नोंद किंवा नोट्स नोंदवहीवर लिहून घेणे. वर्गात शिक्षक शिकवत असताना आपणास आवश्यक वाटणारे जे मुद्दे शॉर्ट फॉर्म स्वरूपात आपण वर्गात नोट घेतलेले जे काही मुद्दे असतील त्या मुद्द्यांचे घरी गेल्यानंतर आपण आपल्या भाषेत विश्लेषण करून स्वतःच्या शब्दात नोट्स लिहिणे. परीक्षेच्या दृष्टिकोनातून पूर्ण पुस्तक वाचणे परीक्षा कालावधी अशक्य बाब असल्यामुळे फक्त आपण स्वतः घेतलेल्या नोट्स स्वतःच्या शब्दात लिहिलेल्या असल्यामुळे त्या वाचणे परीक्षेच्या दृष्टिकोनातून योग्य आहे .याकडे विद्यार्थ्याने दुर्लक्ष करू नये आतापर्यंत आणि अभ्यासक्रमात आणि पाठ्यपुस्तकात काळानुरूप बदल झालेले आहेत. परंतु अभ्यासक्रम कोणताही असो ,धडा कोणताही असो त्याबाबत नोट स्वतःच्या भाषेत घेण्याची कार्य किंवा कृती विद्यार्थ्यांनी स्वतः करणे आवश्यक असते. आपल्या भाषेत घेतलेल्या नोट्स आपणास व्यवस्थितरित्या समजण्यास सोप्या जातात व त्यावर आधारित परीक्षेत विचारलेले प्रश्नाचे उत्तर लिहि8णे विद्यार्थ्यांना सोपे जाते. त्यामुळेच नोट्स शिक्षक शिकवत असताना आपल्या नोंदवही नेहमी नोंद घेत चला किंवा नोट्स घेत चला.
8)मनन करणे
9) अभ्यासातील मुख्य पायरी म्हणजे पाठांतर
The Steps Of The Study In Marathi Information सर्वच गोष्टी मनन आणि चिंतन करून भागत नाही तर त्यापुढे जाऊन काही असे महत्त्वपूर्ण विषय असतात की, गणित, विज्ञान आणि भाषा या विषयात काही भाग पाठांतर करणे आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ गणितातील पाढे आणि सूत्र हे पाठ म्हणजे पाठ करा म्हणजेच पाठांतर करा. येथे पाठांतराशिवाय कोणताही दुसरा पर्याय नाही. गणितातील मूलभूत बेसिक प्रक्रिया विज्ञानामधील रासायनिक अनु आणि रेणूचे सूत्रे आणि समीकरणे त्याचबरोबर रसायन शास्त्रातील काही अभिक्रिया यांचे नियमित दररोज पाठांतर करावे. अभ्यासाच्या वेळापत्रकात काही वेळ पाठांतर नियोजित करून ठेवा. पाठांतर हे मनातील मना त केव्हाच होत नसते. पाठांतर हे मोठ्याने म्हणून तोंड पाठ करा. पाठांतरावर आधारित जर कोणी तुम्हा स एखादा प्रश्न विचारला असता झोपेतून काही भाग उठता क्षणी सांगता आला पाहिजे. भाषा विषयातील शब्द, गणितातील पाढे आणि सूत्र, इंग्रजी विषयाचे शब्द, इंग्रजी ग्रामर मधील म्हणजेच व्याकरणामधील मूलभूत प्रक्रिया पाठांतर करणे अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. आता आताच्या अभ्यासक्रमामध्ये मित्रांनो विद्यार्थी पाठांतर करत असताना दिसून येत नाही. त्यामुळे त्यांना गणित, विज्ञान आणि भाषा विषयातील मूलभूत संकल्पना समजत नाही म्हणूनच आपण या ब्लॉक पोस्टमध्ये विद्यार्थ्यांच्या दृष्टिकोनातून अभ्यासाच्या पायऱ्यांची सुस्पष्ट शब्दात स्पष्टीकरण करत आहोत.
आजची खंत पाहता अनेक विद्यार्थ्यांना आपल्या देशाचे "राष्ट्रगीत"तोंडपाठ म्हणता येत नाही.
10) गटकार्य किंवा गटचर्चा करणे
The Steps Of The Study In Marathi Information आजच्या आधुनिक काळामध्ये अभ्यासाच्या या पायरीला एक महत्त्वपूर्ण स्थान प्राप्त झाले आहेत. शास्त्रीय दृष्टीने अध्ययन प्रक्रियेमध्ये गटचर्चा महत्वपूर्ण ठरत आहेत. शिक्षक एखाद्या विषयाचे अध्यापन करण्यासाठी सुरुवात करताना तो भाग विद्यार्थ्यांना व्यवस्थित रित्या प्रथम समजावून सांगितल्या जातो. त्यानंतर आपल्या वर्गातील चार ते पाच विद्यार्थ्याचे गट तयार केले जातात. प्रत्येक गटामध्ये समान पातळीवरील बुद्धिमत्तेवर आधारित विद्यार्थ्यांचे समसमान गट तयार केले जाते. प्रत्येक गटाकडे एक विषय देण्यात येतो. आपल्या अध्यपकाने दिलेल्या विषयावर गटातील विद्यार्थ्यांनी आपल्या या संपूर्ण प्रक्रियेतून समजलेल्या भागाची उजळणी होण्यासाठी न समजलेला भाग इतर विद्यार्थ्याकडून समजून घेण्यासाठी गटचर्चा माध्यमातून ही प्रक्रिया पूर्ण केली जाते. शिक्षक अध्यापन करतात. त्यावेळी वर्गात विद्यार्थी अध्ययन करत असतो. परंतु काही भाग सर्वच विद्यार्थ्यांना चांगल्या प्रकारे समजला जाईल असे म्हटले जात नाही. मग त्या विषयावर सर्वांना ज्ञान प्राप्त होण्यासाठी नवीन शैक्षणिक धोरणाच्या अंतर्गत गटचर्चा होणे गरजेचे आहेत. नवीन शैक्षणिक धोरणात गटचर्चा बाबत सविस्तर माहिती देण्यात आली आहे. गट गटाने एकमेकाचे विचार आपल्या गटातील विद्यार्थ्याला समजून सांगतात व त्या विषयावर निर्माण केलेला गट गटचर्चा घडून आणतो. गटचर्चेतून अनेक विषयाचे ध्येय आणि उद्दिष्टे पूर्ण होऊ शकते. उदाहरणार्थ इंग्रजी शब्दाच्या भेंड्या., गणितातील कोडे आणि विज्ञान विषयातील प्रात्यक्षिक भाग याबाबत गटचर्चा करण्यासाठी गट तयार केले जातात आणि त्या माध्यमातून सोप्या पद्धतीने विद्यार्थी अध्ययन करतो. म्हणून या पायरीकडे आधुनिक काळात नवीन शैक्षणिक धोरणात अध्यापकाने किंवा विद्यार्थ्यांनी दुर्लक्ष करू नका. गट चर्चेतून अनेक प्रकारचे फायदे झालेले दिसून आले आहेत. म्हणूनच अभ्यास प्रक्रियेतील गट चर्चेला प्राधान्य देण्यात आले आहे.
11) प्रात्यक्षिक कार्य
The Steps Of The Study In Marathi Information अभ्यास प्रक्रियेतील आता सर्व विषयासाठी शासनाच्या माध्यमातून प्रात्यक्षिक कार्य निर्धारित करण्यात आले आहे. प्रत्येक विषयामध्ये प्रात्यक्षिक कार्यासाठी गुण राखून ठेवले आहेत. विज्ञान विषयांमध्ये प्रयोगाच्या माध्यमातून प्रात्यक्षिक कार्य करून घेतले जाते. गणित विषयासाठी स्वाध्याय आणि प्रकल्प या स्वरूपात प्रात्यक्षिक कार्य विद्यार्थ्यांना करावे लागते. भाषा विषयांमध्ये. भाषा विषयाच्या कौशल्या वर तोंडी परीक्षेच्या आधारे प्रात्यक्षिक कार्य करून घेतले जाते. तर भूगोल या विषयामध्ये प्रादेशिक कार्यांतर्गत नकाशा वाचन करणे, खडकाचे प्रकार ओळखणे आणि असंख्य असे भूगोलात घटक आहे की त्या घटकाबाबत माहिती विश्लेषण करून समजत नाही तर त्यासाठी प्रॅक्टिकल करून विषय समजावून सांगितल्या जातो. इतिहास सारख्या विषयांमध्ये प्रॅक्टिकल कार्यास महत्व असून एखाद्या किल्ल्याची तोंडी माहिती वर्णन केल्यापेक्षा प्रत्यक्ष विद्यार्थ्यांना सहलीच्या मार्फत एखादा किल्ला दाखवून त्या किल्ल्यावर झालेल्या घडामोडी च्या संदर्भात संपूर्ण त्या काळातील कालखंड उभा करण्यासाठी प्रॅक्टिकल केल्याशिवाय गत्यंतर नाही. तर राज्यशास्त्र या विषयांमध्ये सुद्धा संसदीय लोकशाही पद्धत कशाप्रकारे चालवली जाते याबाबत शाळेत निवडणूक घेऊन संसदीय प्रक्रिये बाबत प्रात्यक्षिक मार्फत अनेक मुद्द्याचे स्पष्टीकरण प्रॅक्टिकलद्वारे पूर्ण करता येते म्हणून नवीन शैक्षणिक धोरणात सर्वात महत्त्वाचे स्थान जर कोणत्या पायरीला प्राप्त झाले असेल तर ते म्हणजे प्रत्यक्ष प्रॅक्टिकल होय. प्रात्यक्षिक करताना 3H चा वापर होतो. थ्री एच म्हणजे Head, Head and Hurt होय. डोक्याचा वापर करून आपल्या अंतकरणापासून आपल्या हाताने केलेले कार्य म्हणजे प्रात्यक्षिक कार्य होय. म्हणूनच आता शासनातर्फे अभ्यासक्रमात सर्व विषयासाठी प्रॅक्टिकल परीक्षा आयोजित केली जाते. प्रात्यक्षिक कार्यातून झालेले शिक्षणाचा मुख्य भाग म्हणजे त्या विषयाच्या संदर्भात कधीही कोणती गोष्ट विस्मरण होत नाही. म्हणूनच नवीन शैक्षणिक धोरणात प्रात्यक्षिक क्रिया ला सरकारने महत्त्वपूर्ण स्थान प्रदान केले आहेत.
12) प्रश्नोत्तराचा सराव.
The Steps Of The Study In Marathi Information या पायरीच्या अंतर्गत ज्यावेळेस मित्रांनो, विषयाचे संपूर्ण ज्ञान आकलन झालेले असेल त्यावेळेस झालेल्या आकलनावर आधारित अनेक प्रश्न प्रश्नावलीच्या रूपाने तयार करून विद्यार्थ्याने त्या प्रश्नाचे उत्तर कोणत्याही प्रकारचे पुस्तक न पाहता किंवा नोट्स न पाहता लिहिता येणे महत्त्वाचा भाग आहे. परीक्षेसाठी प्रश्नोत्तर पद्धती चा विद्यार्थ्यांना फायदा झाल्याशिवाय राहत नाही. कारण त्या विषयाचे आकलन त्याला झालेले असते आणि त्या आकलनाच्या आधारावर प्रश्नाचे स्वरूपही कळालेले असते. त्याचबरोबर त्या प्रश्नाचे उत्तर कोणत्या स्वरूपात लिहायची याची सुस्पष्ट कल्पना या टप्प्यात पूर्ण केली जाते. त्यामुळे विद्यार्थ्याने आपल्या अभ्यासाच्या निर्धारित वेळापत्रकात प्रश्नोतर मालिका तयार करावी आणि आपल्या शिक्षकाकडून तपासून घ्यावी. म्हणजे जेथे आपली चूक झाली असेल त्या ठिकाणी योग्य वेळेस दुरुस्त्या करण्या स विद्यार्थ्यांना वाव मिळतो. प्रश्नाचे आदर्श उत्तर कसे लिहावे? तसेच प्रश्नपत्रिका बहुपर्यायी प्रश्न कसे विचारले जातात या प्रश्नांचा सराव प्रश्नोत्तर पायरी मध्ये विद्यार्थ्यांना योग्य प्रकारचा सराव करता येईल. सराव झाल्यानंतर परीक्षेची पूर्ण तयारी येथेच विद्यार्थ्यांची पूर्ण झालेली असते.
13) अभ्यासाची उजळणी
The Steps Of The Study In Marathi Information अभ्यास करण्याच्या विशिष्ट पातळीवरील कालावधीनंतर टप्प्याटप्प्याने वर्षभर आपणास ज्या विषयाचे शाळेमध्ये, कॉलेजमध्ये किंवा शिकवणी वर्गामध्ये अध्यापन अध्यापकाच्या साह्याने पूर्ण केलेले असते. या अध्यापनावर आधारित अध्ययन करताना टप्प्याटप्प्याने प्रत्येक विषयावर विद्यार्थ्यांनी नियमित दररोज उजळणी करणे आवश्यक आहे. उजळणी करणे म्हणजे दिलेला अभ्यास नेहमी वाचत राहणे. त्या धड्याला अनेक वेळेस वाचन करून पाठ्य घटक उजळणीच्या साह्याने आकलन करणे होय. म्हणून जशी जशी परीक्षा विद्यार्थ्यांच्या जवळ येते त्या प्रमाणात विद्यार्थ्यांच्या मनात कदाचित ताण निर्माण होण्याची शक्यता असते. आणि अशा प्रकारे निर्माण झालेला ताण उजळणी च्या साह्याने दूर करता येतो. म्हणून उजळणी ला महत्त्व आहे. विद्यार्थ्यांच्या परिपूर्ण अभ्यासाची अगदी शेवटची पायरी जवळ येत आहे त्या पद्धतीने नियमित उजळणी करीत रहा. यश आपलेच आहे. लक्षात असू द्या. यासाठी तुमच्या प्रयत्नाची साथ उजळणी रूपाने पूर्ण करून यश संपादन करा.
14) नमुना प्रश्नपत्रिका सराव.
The Steps Of The Study In Marathi Information विद्यार्थी मित्रांनो सर्वात महत्वपूर्ण पायरी म्हणजे आपल्या माध्यमातून अनेक विषयांच्या नमुना प्रश्नपत्रिका आपण उपलब्ध करून त्या प्रश्नपत्रिका निर्धारित वेळेत मनाने सोडवणे. प्रत्येक विद्यार्थ्याने कमीत कमी मागील पाच वर्षाच्या प्रत्येक विषयाच्या आदर्श नमुना प्रश्नपत्रिका उपलब्ध करून ठेवा. त्या प्रश्नपत्रिका चे वाचन करा. घड्याळीत असा प्रमाणे किती वेळा आपण प्रश्नपत्रिका चे उत्तर पत्रिकेत सोडू शकतो याकडे लक्ष ठेवून प्रश्नपत्रिका अचूक सोडण्याचा प्रयत्न करा. प्रश्नपत्रिका सोडल्यानंतर तयार झालेली आपली उत्तर पत्रिका आपल्या अध्यापकाकडून तपासून घ्या. जे प्रश्न आपले चूक दिसून आले असल्यास किंवा आढळून आल्यास त्या प्रश्नाचा पुन्हा सराव करा आणि पुन्हा प्रश्नपत्रिका सोडवा याचा फायदा 100% विद्यार्थी मित्रांनो आपणास झाल्याशिवाय राहणार नाही. हाच मुख्य उद्देश ब्लॉग पोस्ट लिहिण्याच्या पाठीमागचा ब्लॉगर चा हेतू आहे. नियमित बोर्ड कडून उपलब्ध झालेल्या प्रश्नपत्रिका गांभीर्याने सोडवा. कोणताही प्रकारचा ताण न येता तानविरहित वातावरणात प्रश्नपत्रिका सोडवा. अंतिम वार्षिक परीक्षेच्या वेळेस आपणास फायदा होऊन यश प्राप्तीसाठी प्रश्नपत्रिका सराव करणे काळाची नितांत गरज लक्षात घ्या. आणि त्याप्रमाणे अभ्यास करा. त्यासाठीच या लेखात येथे अभ्यासाच्या स्टेपच्या संदर्भात वर्णन करण्यात आले आहेत.
15) नियोजन पूरक संपूर्ण कार्य करा.
The Steps Of The Study In Marathi Information मित्रांनो ,मुद्दाम नंबर एकचा सुरुवातीचा मुद्दा अगदी शेवटी घेण्यात आला आहे त्याचे कारण असे की आपणास मुख्य भागाचे नियोजन करणे गरज होती. या पायरीमध्ये अतिशय सोपी पद्धत आहे. शाळा सुरू झालेले नंतर पहिल्याच महिन्यात आपण आपल्या वेळापत्रकाचे नियोजन करा. अभ्यासाचे नियोजनपूर्वक तयार केलेले वेळापत्रक आपल्या अभ्यास खोलीत स्पष्ट दिसेल अशा भागात चिटकून ठेवा. दररोज एकदा वेळापत्रकाचे वाचन करा. वेळापत्रकात दर्शविल्याप्रमाणे त्या त्या विषयाचा अभ्यास न चुकता अपेक्षित वेळापत्रकाप्रमाणे पूर्ण करा. कोणती गोष्ट पूर्ण करण्यासाठी नियोजन हे महत्त्वाचे असते म्हणून मित्रांनो अभ्यासक्रम पूर्ण करण्याआधी त्याचबरोबर परीक्षा देण्याआधी तयार करून त्याप्रमाणे कृती करावी. नियोजनाशिवाय पर्याय नाही. तुम्ही जर अभ्यासाची नियोजन पूर्ण केल्यास यश तुमचेच आहे. कोणीही तुमचे यश हिरावून घेऊ शकत नाही. म्हणूनच मित्रांनो विद्यार्थ्यांना जीवनात यशस्वी होण्यासाठी अभ्यास करणे किती महत्त्वाचे आहे आणि त्याबाबत असणाऱ्या पायऱ्यांची संपूर्ण विवेचन या लेखातून पूर्ण केले आहे.
ड) सारांश
मित्रांनो आपण अगदी आता शेवटच्या टप्प्यात येऊन पोहोचलो आहे, शैक्षणिक वर्ष सुरू होण्याच्या आधी अभ्यासाच्या पायऱ्या म्हणजे काय हे समजावून घेऊन नियोजन तयार करा. नियोजनाप्रमाणे अभ्यास करा. प्रत्येक अभ्यासाच्या पायरीत दिलेल्या मुद्द्याचे स्पष्टीकरण समजावून घ्या. अभ्यासक्रम कसा असेल, प्रश्नपत्रिका चे वाचन कसे करावे, प्रश्नपत्रिका चे वाचन केल्यानंतर विश्लेषण कोणत्या प्रकारे असावे. विद्यार्थ्यांना सर्वेक्षण करण्याची गरज निर्माण झाल्यानंतर क्रमिक पुस्तकाचे पूर्ण वाचन करून दररोज नियमित शाळेत जा. शाळेत गेल्यानंतर अध्यापकाने शिकवलेल्या मुद्द्यावर आधारित वर्गातील नोट्स घ्या. घरी त्या नोट आपल्या स्वतःच्या स्वरचित शब्दात लिहून काढा. त्यासाठी म्हणून मनन आणि चिंतन करून आवश्यक गोष्टीचे आवश्यक पाठांतर करा वेळप्रसंगी काही ठराविक विषयाच्या मुद्द्यावर गटचर्चा करून प्रश्न उत्तराच्या सरावाने संपूर्ण अभ्यासक्रमाच्या बाबत उजळणी करून आदर्श नमुना उत्तर पत्रिका आणि प्रश्नपत्रिका याबाबत संपूर्ण या लेखात नमूद केल्याप्रमाणे अभ्यास करा. अभ्यासाला पूरक पर्याय म्हणून विषयाच्या प्रॅक्टिकल कडे सुद्धा लक्ष असू द्या. संपूर्ण विषयाचे शिक्षकाने सांगितल्याप्रमाणे प्रादेशिक कार्य जरूर करा. वरील संपूर्ण कार्य पूर्ण झाल्यानंतर शासनाने निर्धारित केल्याप्रमाणे वार्षिक परीक्षा नियोजित वेळी परीक्षा केंद्रावर उपस्थित राहून वेळेत कोणत्याही प्रकारचा गैरमार्ग न करता म्हणजेच गैरमार्गाचा वापर न करता परीक्षा द्या. उपरोक्त पद्धतीने जर आपण सांगितलेली प्रक्रिया पूर्ण केली तर यश आपलेच आहे हे यश कोणी हिरावून घेऊ शकत नाही. जीवनात 100% मित्रांनो तुम्ही उपरोक्त लेखाचे सविस्तर वाचन केल्यास यशस्वी होणार आहे. मित्रांनो, आपणास हा ब्लॉग पोस्ट चा लेख आवडल्यास आपल्या मित्रांनाही सुद्धा आवश्यक शेअर करा. जर कोणास या लेखा बाबत तांत्रिक अडीअडचण आल्यास किंवा त्रुटी आढळल्यास त्वरित ब्लॉक पोटच्या कॉमेंट बॉक्स मध्ये आपली प्रतिक्रिया जरूर कळवा. आपली प्रतिक्रिया योग्य असल्यास आपली आपण दर्शवलेली त्रुटी त्वरित दुरुस्त करून लेख अद्यावत करण्यात येईल. मित्रांनो, हा लेख लिहिण्यास येथे पूर्णविराम देतो आहे. धन्यवाद.
FAQ
1) आजच्या या लेखा चे शीर्षक काय आहे?
उत्तर-अभ्यासाच्या पायऱ्या
2) या लेखात किती अभ्यासाच्या पायऱ्या चे वर्णन करण्यात आले आहेत?
उत्तर-आजच्या लेखात 16 अभ्यासाच्या पायऱ्याचे वर्णन करण्यात आले आहे?
3) आजच्या लेखाचा मुख्य उद्देश काय आहे?
उत्तर-परीक्षेच्या ताणतणावातून मुक्त करून जीवनात 100% यश संपादन करणे हा मुख्य उद्देश आहे.
4) आपल्या दृष्टीने वेळापत्रकातील सर्वात महत्त्वाची अभ्यासाची पायरी कोणती आहे?
उत्तर-गटकार्य आणि प्रॅक्टिकल त्याचबरोबर आदर्श प्रश्नपत्रिका सोडवणे ह्या मुख्य पायऱ्या महत्त्वाच्या आहे.
5) पाठांतर पायऱ्या बाबत आपले अनुभव सांगा.
उत्तर-सर्व विषयांसाठी ठराविक मुद्द्यावर पाठांतर केल्याशिवाय संबंधित विषय संपूर्णपणे आकलन करता येत नाही त्याचबरोबर त्या विषयातील मूलभूत संकल्पना आणि क्षमता समजून येत नाहीत त्यासाठी पाठांतर करणे आवश्यक आहे.
अधिक माहितीसाठी आपण आमचे खाली लेख आवश्यक वाचू शकतात
.png)
