अपंगाच्या बाबत मराठी माहिती |Disability All Information In in Marathi

प्रस्तावना

Disability All Information In in Marathi मित्रांनो , आज आपण अपंगाच्या बाबत मराठी माहिती  Disability All Information In in Marathi बाबत   'Disability' या यासंदर्भात आजच्या लेखातून माहितीचा अभ्यास करणार आहे. जन्मत: किंवा एखाद्या ठिकाणी अपघाताने निर्माण झालेल्या शारीरिक किंवा बौद्धिक बाबतीतील कमतरतेमुळे ज्या मुलांना सर्वसामान्य मुलां सारख्या परिस्थितीशी समायोजन करणे अवघड जाते. तसेच स्वावलंबन ही बाब फार मोठ्या प्रमाणात प्रयत्न करून सुद्धा कठीण जाते अशा मुलांना आपणास अपंग म्हणता येईल. 'Disability'

अपंगत्व किंवा दिव्यांग यासंदर्भामध्ये माहितीचा अभ्यास करताना महत्त्वाचे अनेक प्रश्न किंवा समस्या समोर निर्माण झालेल्या आहेत. ह्या समस्या सामान्य जनतेपासून तर सरकारपर्यंत आढळून आलेल्या अपंगाच्या महत्त्वपूर्ण समस्या आहे. Disability All Information In in Marathi म्हणूनच ह्या समस्या सोडवण्यासाठी सामान्य नागरिकांपासून तर सरकारपर्यंत सर्व स्तरावर प्रयत्न होत आहेत.

अपंगत्व हे काही वेळेस जन्मताच अपंग दिसून येते. तर काही अपंगत्व वेगवेगळ्या शारीरिक प्रक्रियेतून किंवा एखाद्या जबरदस्त अपघातातून अपंगत्व येऊ शकते. दिव्यांग किंवा अपंग प्राप्त झाल्यास शारीरिक दृष्ट्या असे व्यक्ती इतर सामान्य नागरिकाप्रमाणे दैनिक कार्य करू शकत नाही. तर काही अति मंद बुद्धीने जन्माला येऊन मतिमंद बुद्धी प्राप्त होते. काहींना चालता येत नाही, काहींना बोलता येत नाही, काहींना ऐकू येत नाही, तर काहींचे एखादे अवयव अपंगत्व प्राप्त झालेले असते' Disability All Information In in Marathi.'त्यामुळे या लेखातून सविस्तर माहिती देण्याच्या उद्देशाने ब्लॉगरने ब्लॉक पोस्ट साठी हा लेख लिहिण्यास हाती घेतला आहे. मित्रांनो याचा अभ्यास संपूर्णपणे खालील प्रमाणे पाहूया.

|Disability All Information In in Marathi

Disability All Information In in Marathi(toc)

 अपंगत्वाचे प्रकार 

संपूर्ण समाज घटकांकडे लक्ष दिल्यास आपणास समाजातील अनेक घटकातील लोकांबाबत माहिती प्राप्त होते. समाजामध्ये असे काही घटक असतात की, ते घटक सर्वसामान्य नागरिकांपेक्षा वेगळे असतात. त्यांना दिव्यांगपणा प्राप्त झालेला असतो. अपंगत्व प्राप्त झाल्यामुळे सर्वसामान्य नागरिकाप्रमाणे त्यांना दैनंदिन कामकाज करता येत नाही. म्हणूनच समाजामधील दिव्यांग घटकांचे विविध प्रकार या लेखातून मित्रांनो, आपण पाहूया.Disability All Information In in Marathi अपंगत्वाचे प्रकार खालील प्रमाणे आपण पाहूया

• दृष्टी दोष अंध(Blindness)
• अल्प दृष्टी( Low Blindness )
• अंशतः अंध(Blindness
• कर्ण दोष(Hearing Impairment)
• वाचा दोष (Speak Impairment)
• अस्थिविंग (Loco motor Impairment)
• मतिमंद (Mental Retardation)
• अध्ययन अक्षम (Learning Disability )
• बहु विकलांग (Multiple Disability )
• मानसिक आजार (Mental Illnesses )

" Disability "चे प्रकार उपरोक्त दर्शविल्याप्रमाणे सर्वसामान्य दिसून येतात. अपंगत्वाचे हे जे प्रकार आहेत त्याला आपण " अपंगत्व किंवा Disability "असे स्पष्टपणे म्हणतो.Disability All Information In in Marathi

शिक्षणाबाबत अपंगाची स्थिती

अपंग किंवा दिव्यांग व्यक्तींना शैक्षणिक सुविधा व्हावी म्हणून भारतातील पहिली कर्ण बधीरांची शाळा मुंबईतील माजगाव येथे 1985 मध्ये सुरू करण्यात आली. त्यानंतर अपंग मुलींसाठी सन 1900 मध्ये मुंबई येथे सुरू झाली. अपंग मुलांना किंवा मुलींना शिक्षण प्राप्त व्हावे."Disability All Information In in Marathi "अपंग मुले शिक्षणापासून वंचित राहू नये हा मुख्य उद्देश होता. 

Disability All Information In in Marathiअपंग मुलींना शिक्षण प्राप्त व्हावे म्हणून किंवा शिक्षणापासून वंचित होऊ नये म्हणून 1944 मध्ये जाई होरमुसजी या प्रसिद्ध पारसी वकील व्यवसाय करणाऱ्या महिलेने मुंबईमध्ये दिव्यांगा साठी शाळा सुरू केली. त्या शाळेस नांव"School For Children In Need Of Social Care "देण्यात आले. ही शाळा फक्त मुलींसाठी सुरू करण्यात आली. त्यानंतर सन 1923 मध्ये नागपूरला अस्थिविंग असणाऱ्या मुलींसाठी एक संस्था स्थापन केली. " Disability "

अपंग शिक्षणाची भारतातील सद्यस्थिती

मित्रांनो, आता आपण भारतातील अपंग शिक्षणाची सद्य परिस्थिती काय आहे? याचा अभ्यास या लेखाच्या माध्यमातून स्पष्ट शब्दात नमूद करणारा किंवा थोडक्यात माहिती अभ्यास करणार आहे. "National Institute On Disability And Rehabilitation Research"ही संस्था अमेरिकेतील असून या संस्थेचे डायरेक्टर पॉल अकमन यांनी दिल्ली नोव्हेंबर 1991 मध्ये केलेल्या भाषणात स्पष्टपणे सांगितले की, अमेरिकेमध्ये प्रत्येक राज्यात मतिमंद मुले आणि अपंग मुले यासाठी अमेरिकेने एक शाळा आणि एक दवाखाना दिव्यांग मुला मुलींसाठी सुरू केलेला आहे.Disability All Information In in Marathi

  अमेरिकेत सुद्धा दिव्यांग किंवा अपंग साठी कार्य सुरू आहेत. अमेरिकेने याबाबत वैशिष्ट्यपूर्ण अतिशय मोलाचे कार्य केलेले आहेत. असे असले तरीही आपण सध्या आपण अमेरिकेच्या पन्नास वर्षापेक्षा मागे आहोत. हे स्पष्ट झाले असून याबाबत आता अपंग व दिव्यांग साठी कार्यरत झालेले आहेत.Disability All Information In in Marathi

 भारताने यासाठी एक विशेष कार्यक्रम राबवण्यात आलेला असून त्या योजनेचे नांव आहे.Disability All Information In in Marathi "एकात्मिक शिक्षण योजना " आणि या योजने त भारताची आर्थिक आणि सामाजिक स्थिती लक्षात घेऊन अपंगा साठी या योजनेच्या मार्फत मोठे कार्य भारत सरकारने हाती Disability घेतले आहेत.

 अपंग शाळांची महाराष्ट्रातील संख्या

आपल्या महाराष्ट्र राज्यात 1981 च्या अखेर अपंगासाठी विविध प्रकारचे काम करणाऱ्या एकूण शैक्षणिक संस्था व व्यावसायिक संस्था 305 होत्या. 1961 पेक्षा हा आकडा अधिक तिप्पट झाला तरीसुद्धा अपंगाची आणि शिक्षणाची सोय विचारात घेतली तर मुलांच्या शिक्षणाचा नुसता श्री गणेशाय झाला असे म्हणावे लागेल. कारण ही महाराष्ट्रातील अपंग मुलांसाठी शिक्षणाची सुरुवात म्हणजे एक प्रकारची नांदीच आहे.Disability All Information In in Marathi असे म्हटले तर वावगे होणार नाही.

आपल्या भारत देशामध्ये अपंग मुले किती आहेत? याचे अजून तंतोतंत सर्वेक्षण झालेले नसले. तरीही आपणाकडे आतापर्यंत आकडेवारी उपलब्ध नाही .म्हणून भारत सरकारने 1986 मध्ये राष्ट्रीय सर्वेक्षण नमुना संस्थेने केलेल्या पाहणीवरून जवळजवळ चार ते पंधरा वयोगटातील सर्व प्रकारची अपंग मुलांची संख्या 42 लाख होती . या 42 लाखापैकी 20 लाख मुलांना अपंग किंवा दिव्यांग "Disability "साठी शाळेची नितांत गरज आहे.Disability All Information In in Marathiअसे म्हटले तरी चालेल

 आपणास माहिती प्राप्त करून अपंग मुलांची किंवा मतिमंद मुलांचे शिक्षण झाले पाहिजे. या दृष्टीने काळाची नितांत गरज आहे.Disability All Information In in Marathi हे लक्षात घेऊन भारत सरकारने आणि सर्व घटक राज्यांनी या अपंग मुलांसाठी विशेष मोहीम कार्य सुरू केलेले आहेत. आपण महाराष्ट्र या घटक राज्यात राहत असल्यामुळे महाराष्ट्र राज्यातील अपंग किंवा दिव्यांग बाबत संपूर्ण माहिती प्राप्त करणे गरजेचे आहे.

महाराष्ट्र राज्याची अपंगासाठी विशेष मोहीम

महाराष्ट्र राज्याने अपंगासाठी संचालनालयाची स्थापना केली आहेत. महाराष्ट्रामध्ये या संबंधाने 1959 मध्ये अपंगाच्या शिक्षणाचे व अपंगाचे पुनर्वसन करण्याचे काम करण्यासाठी एक शासकीय विभाग स्थापन केला आहे. अपंगासाठी कार्य करणाऱ्या या विभागाचे नांव "समाज कल्याण विभाग" असे आहेत. महाराष्ट्रातील प्रत्येक जिल्ह्यामध्ये अपंगाचे पुनर्वसन करण्यासाठी समाज कल्याण विभाग स्थापन केला आहे. समाज कल्याण विभागाने आपल्या विभागामार्फत अपंगाचे पुनर्वसन करण्याचे कार्य करत असताना सण 1985 मध्ये अपंग शाळा संहिता तयार करून त्या मार्फत पुनर्वसन करण्याचा प्रयत्न झालेला आहे. यानंतर यापुढे सन 1990 मध्ये महिला बाल व अपंग विकास संचालनालयाची स्थापना करण्यात आली आहे. आता ही संस्था अपंगाचे पुनर्वसन करण्याचे कार्य करत आहे.

अपंगाचे शैक्षणिक उद्दिष्टे आणि वैशिष्ट्ये

गहन समस्या 

शारीरिक दृष्ट्या, मानसिकदृष्ट्या आणि भावनिक दृष्ट्या या सर्व बाबीचा अभ्यास केल्यास आपणास अपंग व्यक्तीचे शैक्षणिक उद्दिष्टे आणि वैशिष्ट्ये याचा विचार करण्याची नितांत गरज सर्वसामान्य जनतेपासून तर सरकार पुढे दिव्यांग व्यक्तीची समस्या फार मोठी गहन समस्या आहेत.अपंग किंवा दिव्यांग असणाऱ्या प्रत्येक प्रकारच्या मुलांचे वेगवेगळे आणि निरनिराळे प्रश्न आहेत. यासाठी शिकण्याची साधनसामग्री सुद्धा निरनिराळ्या प्रकारची असून त्या सामग्रीचे सुधारित रूप करून अपंगाचे पुनर्वसन करणे हा शिक्षणाचा मुख्य उद्देश शासनाने समोर ठेवून अपंग व्यक्तीचे व मुलांचे प्रश्न सोडवण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले आहेत. 

 निरनिराळे प्रश्न 

आपणास जगातील एक महत्त्वाचे उदाहरण माहित असेल "हेलन केलर " नावाची एक महिला बालपणापासून मुखी, बहिरी आणि अंध असणारी ही महिला जगाच्या इतिहासात प्रसिद्ध झाली या महिलेने आपल्यामध्ये असलेल्या असामर्थ्य किंवा अशक्यप्राय गोष्टी शक्यप्राय करून दाखवल्या. आणि आपल्या अपंगात्वावर विजय मिळवला. त्या महिलेने विशिष्ट प्रकारचे गहन समस्या  कसे असतात हे तिच्या कार्यातून सिद्ध करून दाखवले आहेत. 

अपंगत्व दुधार 

अस्थिविंग असणारे मुले सर्वसामान्य मुलापेक्षा जिद्दीने दडपण करून अभ्यास पूर्ण करतात. त्याचबरोबर मूकबधिर मुले विशिष्ट चिन्हाच्या साह्याने किंवा विशिष्ट खुणा च्या साह्याने आणि आपल्या बोटाच्या हालचालीवरून शिक्षण अवगत करताना दिसून येत आहे. दूरदर्शन वाहिनीवर अशा स्वरूपाच्या मुक्या व्यक्तीसाठी आपण नेहमी बातम्या पाहतो त्याही बातम्या अपंगासाठी वैशिष्ट्यपूर्ण ज्ञान संपादन करण्यासाठी प्रसारित केल्या जातात. मात्र मतिमंद मुले हे अपंगत्व दुधार आहेत तरी ते ही सुद्धा चिकाटीने प्रयत्न करून ही मुले काही प्रमाणात स्वावलंबी झालेली आहेत.

सारांश 

अपंग विद्यार्थ्यांसाठी शाळा चालवणाऱ्या मुख्याध्यापकास, शिक्षकास, पालकास ,व्यवस्थापन मंडळास तसेच समाजास आणि शासनास या सर्व घटका च्या साह्याने विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास करून म्हणजेच त अपंग मुलांना पुनर्वसनाच्या करण्याच्या दृष्टीने त्या दिशेने घेऊन जाण्याचे यथा अवकाश कार्य करावे लागणार आहे हे कसे करता येईल हे या लेखातून आपणास स्पष्ट झाले आहेत.

FAQ

1) अपंग मुलांसाठी भारतात पहिली शाळा कोठे सुरू झाली?

मुंबई येथे सुरू झाली.

2) हॉस्पिटल स्कूल फॉर फिजिकल हॅंडीकॅप ही संस्था कोणत्या मुलांसाठी स्थापन केली गेली?

अस्थिविंग

3) 1990 मध्ये कोणत्या संस्थेची स्थापना केली आहे?

महिला बाल व अपंग विकास संचालनालय

4) अंग मुलांसाठी कोणती लिपी वापरली जाते?

ब्रेल लिपी

5) भारतात पहिली कर्णबधीराची शाळा कोणत्या वर्षी स्थापन झाली?

1985

अधिक माहितीसाठी आपण आमचे खालील लेख आवश्यक वाचा.

पवित्र पोर्टल द्वारे शिक्षक भरती 2023