श्रवणकौशल्य मराठी माहिती | Listening Skill  In Marathi Information 

प्रस्तावना 

Listening Skill  In Marathi Information मित्रांनो,  आज आपण अभ्यासाच्या विविध कौशल्यापैकी श्रवण कौशल्य मराठी माहिती  Listening Skill  In Marathi Information या महत्व पूर्ण विषयावर आधारित कौशल्याचा अभ्यास या ब्लॉक पोस्ट लेखातून सविस्तर माहितीचा अभ्यास पुढील प्रमाणे पाहूया ‌‌.

विद्यार्थ्यांना परीक्षेत यश प्राप्त हे केवळ बुद्धीवर अवलंबून नसते. तर विविध कौशल्याच्या उपयोगावर आणि सरावावर अवलंबून असते. जगातील कोणत्याही देशात अभ्यास करण्याच्या कौशल्या मध्ये महत्त्वपूर्ण सहा अभ्यास कौशल्य चा उपयोग करून परीक्षेत आणि Listening Skill  In Marathi Information  भावी जीवनात यश संपादन करण्यासाठी उपयोग होतो. 

 

विद्यार्थ्यांना परीक्षेत हमखास यशस्वी होण्यासाठी खालील सहा कौशल्य आत्मसात करणे . त्यानंतर त्याचा उपयोग करून कौशल्य सुधारणे आवश्यक आहे. श्रवण, वाचन, लेखन, स्मरण, निरीक्षण व गटचर्चा ही महत्वपूर्ण अभ्यासाची कौशल्य आहेत. या कौशल्यापैकी आज आपण फक्त श्रवण कौशल्य या विषयावर आधारित माहितीचे स्पष्टीकरण आजच्या ब्लॉग पोस्ट लेखांमधून मित्रांनो पाहूया. Listening Skill  In Marathi Information जर आपणास हा लेख आवडल्यास नक्की आपल्या वाचक प्रेमी मित्रांना वाचण्यासाठी आवश्यक शेअर करा.

Listening Skill  In Marathi Information

 Listening Skill  In Marathi Information(toc)

कौशल्य संकल्पना

संस्कृत भाषेत एक सुप्रसिद्ध एक म्हण आहे. 

" योग :कर्मसु कौशल्यम् "

अभ्यास कौशल्याच्या संदर्भामध्ये उपरोक्त देण्यात आलेली संस्कृत भाषेतील मराठी अर्थ पुढीलप्रमाणे आहे. 

हाती घेतलेले कोणतेही कार्य कौशल्य पूर्वक करणे म्हणजेच योग. योग हा शब्दच मुळी व्यायाम शब्दाशी संबंधित आहे. प्रयत्नाने कौशल्य आत्मसात करावी लागते. त्यासाठी प्रचंड आत्मविश्वास असणे आवश्यक आहे. Listening Skill  In Marathi Information 

मित्रांनो, जरीही आपली क्षमता सामान्य असली तरी काहीच हरकत नाही. घाबरून जाण्याचे कारण नाही. तुमच्याजवळ असलेली क्षमता कौशल्य पूर्वक वापरणे यश संपादन करण्यासारखे आहे. आपण आपल्यातील कौशल्य काळजीपूर्वक वापरून समृद्ध केले तर जगा त अनेक व्यक्ती पैकी सामान्यातील असामान्य म्हणून नक्कीच ओळखण्यात येईल. पण त्यासाठी कौशल्याबाबत संपूर्ण ज्ञान प्राप्त करून ते कौशल्य सुधारण्याचे उपाय शोधून कष्ट करण्याची गरज असते. म्हणूनच आज आपण फक्त एकच कौशल्याबाबत माहिती या लेखातून स्पष्टपणे खाली दर्शविल्याप्रमाणे नमूद करूया.Listening Skill  In Marathi Information 

श्रवणकौशल्य  Listening Skill 

मित्रांनो, जन्मापासून श्रवण कौशल्याची सुरुवात होते आणि या श्रवण कौशल्याचा शेवट मरणाच्या थडग्यावर होतो. मूल जन्माला आले की, Listening Skill  In Marathi Information पहिले महत्त्वाचे कौशल्य जन्मा बरोबर जन्मताच सुरुवात होते ते कौशल्य म्हणजे श्रवण कौशल्य होय. 

मग नेमके श्रवण कौशल्य म्हणजे काय याचा अर्थ पाहणे आवश्यक आहे. 

श्रवण कौशल्य म्हणजे काय ?

कानावर पडणाऱ्या अनेक आवाज ऐकणे. आवाज ऐकल्यानंतर आवाज आत्मसात करून त्याच तसाच आवाज बोलण्यातून व्यक्त करणे म्हणजे श्रवण कौशल्य होय. श्रवण कौशल्यामुळे च आपल्या कानावर ज्या भाषेचे आवाज आपल्या आई-वडिल कडून  ऐकवण्या त येईल. तीच भाषा तो मुलगा शिकतो त्याच भाषेला आपण त्याची मातृभाषा असे म्हणतो. मुल अमेरिकेत जन्माला आल्यास इंग्रजी भाषेचे शब्द त्याच्या कानावर पडतात. इंग्रजी त्याची मातृभाषा होते. मुल महाराष्ट्रात मराठी कुटुंबात जन्मास आले मराठी भाषेचे शब्द कानावर पडतात.  मुल मराठी बोलू लागते.  Listening Skill  In Marathi Information श्रवण कौशल्या तील सर्वात महत्त्वाचा मानवी शरीराचा महत्त्वपूर्ण अवयव जर कोणता असेल तर कान होय. 

कानाच्या माध्यमामार्फत श्रवण कौशल्य विकसित होत असते. म्हणून प्रत्येक गोष्ट काळजीपूर्वक कानाच्या साह्याने श्रवण करणे. श्रवण केल्यानंतर त्याचे रूपांतर बोलण्यात करणे. कोणत्याही व्यक्तीचे किंवा विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासाचे सर्वात महत्त्वपूर्ण पहिले कौशल्य कोणते? असेल तर ते श्रवणकौशल्य होय. येथूनच यशस्वी जीवनाची यशस्वी वाटचाल श्रवण कौशल्याच्या आधारे सुरू होते. शाळा पूर्वतयारी महाराष्ट्र शासनाचा एप्रिल मे जून या तीन महिन्याच्या कालावधीत पालकाकडून इयत्ता पहिली प्रवेश घेणाऱ्या मुलांची शाळा पूर्वतयारी पालकाद्वारे करून घेण्यात शासन स्तरावरून शासन निर्णय सुद्धा निर्गमित झाले आहे. शाळा पूर्व तयारीतील सर्वात पहिले अभ्यासाचे कौशल्य म्हणजे श्रवण कौशल्य म्हणूनचListening Skill  In Marathi Information  आज आपण हा लेख लिहिण्यासाठी हाती घेतला आहे. 

श्रवणकौशल्याचा विकास 

मित्रांनो, मानवी जीवनातील संपूर्ण व्यावहारिक आणि शैक्षणिक जीवनातील यश संपादन मार्गातील सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण कौशल्य श्रवण कौशल्य आहे. या श्रवण कौशल्याचा विकास व्यवस्थित मूल जन्माला आल्यापासून तर मरेपर्यंत हे श्रवण कौशल्य आयुष्यात उपयुक्त ठरणारे एकमेव पहिले कौशल्य होय. याच कौशल्यावर इतर कौशल्याचा विकासही सुद्धा अवलंबून असतो. Listening Skill  In Marathi Information म्हणूनच आपण सर्वप्रथम आपल्यातील श्रवण कौशल्याचा विकास आत्मसात करून भावी आयुष्य यशस्वी करावे. 

उदाहरणार्थ 

Listening Skill  In Marathi Information सुरुवातीला मुलांना भाषेचे वर्ण, शब्द, वाक्य आणि कविता ऐकवण्यात येतात. जरी मूल शाळे त नसेल तरीसुद्धा कुटुंबामध्ये श्रवण कौशल्याची शाळा त्याच्या कुटुंबाद्वारे सुरू होत असते. असे म्हटले जाते की, कुटुंब हे मुलाची पहिली पाठशाळा होय. येथेच त्याला संपूर्ण श्रवण कौशल्य आत्मसात त्याच्या आईवडिलाकडून करण्यात येते. लहान मुलाला सुरुवातीला बोलता येत नाही. मुल आपल्या कानाच्या साह्याने कानावर पडणाऱ्या आवाज ऐकतात . आई आपल्या मुलाला आई बाबा काका मामा मामी असे शब्द ऐकवतात. मुल ते आत्मसात करून बोलण्यास सुरुवात करते. तेथेच शिक्षणाची श्रवण कौशल्याच्या सहाय्याने शिक्षणाची सुरुवात होते. 

आज आपण असंख्य व्यक्ती अशा आहेत की, कोणत्याही शाळेत शिकण्यासाठी गेल्या नाहीत. त्या अशिक्षित आहे. पण सिनेमागृहात जाऊन चित्रपट पाहतात. चित्रपट पाहताना त्यांच्या कानावर चित्रपटातील संवाद आणि गाणे ऐकतात. चित्रपट सुटल्यानंतर ते संवाद आणि ते जाणे न शिकता जशास तसे संवाद बोलून गाणे गाऊ लागतात. मग हे कसे शक्य झाले? फक्त एकच मार्गाने शक्य झाले ते म्हणजे श्रवण कौशल्याचा विकास. हाच तर आपल्या लेखाचा मुख्य विषय आहे.Listening Skill  In Marathi Information 

जर श्रवण कौशल्य विकसित झाले नाही तर समोरील अभ्यासाचे कौशल्य विकसित होऊ शकत नाही. एवढी मोठी महत्त्वपूर्ण किमया ही अवलंबून आहे फक्त एकच कौशल्यावर ते कौशल्य म्हणजे श्रवण कौशल्य होय. मानवी जीवनाची यशाची आणि शिक्षणाची त्याचबरोबर अभ्यासाची महत्त्वपूर्ण इमारत जर कोणत्या पायावर आधारित असेल तर तो पाया म्हणजे श्रवण कौशल्य होय.Listening Skill  In Marathi Information 

ऐकणे व श्रवण यातील फरक 

मित्रांनो ,श्रवण कौशल्य अभ्यासताना एका मुख्य मुद्द्याकडे मी आपणास घेऊन जात आहे. तो मुख्य मुद्दा म्हणजे श्रवण कौशल्यावरच आधारित आहे. परंतु अत्यंत सूक्ष्म पद्धतीने या संदर्भात विचार केल्यास ऐकणे व श्रवण यामध्ये अगदी सूक्ष्म फरक आहे. तो येथे आपण समजावून घेऊया.Listening Skill  In Marathi Information  

ऐकणं म्हणजे आपल्याला ऐकवलेल्या सर्वच गोष्टी समजल्या आहे असे नव्हे. आपण ऐकलेल्या सर्वच गोष्टी ऐकतो पण समजतात असे नव्हे. ऐकलेल्या गोष्टी समजतात असे नव्हे. ऐकवलेल्या बऱ्याच गोष्टी न समजल्यामुळे त्या विसरून जातात. कारण त्याचा संपूर्ण अर्थ आपणास कळलेला नसतो. आपण दिवसभरात असे कितीतरी आवाज ऐकतो पण सर्वच ऐकलेले आवाज लक्षात राहतात असे नव्हे. याउलट यातील दुसरा मुख्य फरक म्हणजे तो पुढील प्रमाणे आहे. श्रवण म्हणजे आपल्याला ऐकवले ला आवाज आणि शब्द यांचा संपूर्ण अर्थ समजणे व ते शब्द मधील म्हणजेच ऐकलेल्या शब्दाच्या मधील भावना, उद्देश आणि संकल्पना समजणे होय. यातूनच आपण समजून घेऊन आपण जे ऐकतो त्या     'श्रवण' असे म्हणतात. ऐकणे म्हणजे सर्वच समजणे असे नव्हे ,तर श्रवण म्हणजे ऐकण्यात आलेली सर्व माहिती उद्देशा सहित समजणे होय. Listening Skill  In Marathi Information म्हणूनच आज अगदी सूक्ष्म फरक लक्षात घेऊन, श्रवण कौशल्याबाबत आपण माहिती या लेखातून अभ्यासत आहोत.

श्रवण कौशल्य सुधारण्याचे उपाय 

Listening Skill  In Marathi Information मानवी जीवनातील श्रवण कौशल्य ही एक महत्त्वपूर्ण संकल्पना आहे. त्याचबरोबर श्रवण कौशल्य बाबत विशिष्ट अर्थ या कौशल्यात समाविष्ट आहे. याबाबत श्रवण कौशल्य म्हणजे काय? अर्थ आणि फरक याबाबत उपरोक्त दर्शविल्याप्रमाणे मित्रांनो आपण सविस्तर माहिती अभ्यासली आहे. विद्यार्थ्याला भावी यश संपादन करण्यासाठी श्रवण कौशल्य विकसित करणे गरजेचे आहेत. म्हणूनच श्रम कौशल्य विकसित करून त्याबाबत सुधारण्याचे पुढील उपाय मित्रांनो या लेखातून आपण पाहूया.

१) ऐकण्याची इच्छा हवी

     विद्यार्थ्यांनी श्रवण कौशल्य सुधारण्याच्या उपायांमध्ये हा उपाय सर्वप्रथम समजून घ्या. आपल्याला श्रवण कौशल्य विकसित करायचे आहे. म्हणजेच सुधारायचे आहे. यासाठी सर्वप्रथम जी माहिती आपण ऐकणार आहोत ती माहिती महत्त्वाची आहे हे समजावून प्रथम घ्या. तुम्ही कोठेही असो. घर, शाळा, समाज किंवा ज्या ठिकाणी श्रवण करण्यासाठी तुम्ही जाणार आहे त्या ठिकाणी जाताना महत्त्वपूर्ण संकल्पना ठेवूनच तेथे जा. ज्या ठिकाणी तुम्ही माहिती किंवा आपण माहिती श्रवण करत असतो त्यावेळेस ऐकण्याची इच्छा ठेवा. आपण एक महत्त्वपूर्ण माहिती प्राप्त करण्यासाठी शाळेत आलो आहे. शाळेतील वर्ग खोलीतील आपल्या वर्गात शिक्षक एक विषयाचे अध्यापन करत आहे. येथे महत्त्वाचा मुद्दा हाच उपस्थित होतो की, लक्षपूर्वक शिक्षकाच्या अध्यापनाकडे शिक्षक शिकवित असलेल्या मुद्द्याच्या संदर्भात आपली तो मुद्दा ऐकण्याची तीव्र इच्छा मनात निर्माण करा. ऐकण्याची इच्छा मनात त निर्माण केली तर काळजीपूर्वक अध्यापनाचे श्रवण करा. मनाने तुम्ही वर्गात बसलेली आहेत. तहान भूक हरवून येथे काहीतरी श्रवण करण्याची गरज निर्माण झाल्यामुळे या वर्गात आलो आहे.Listening Skill  In Marathi Information 

 शिक्षक अध्यापन करत आहेत. त्यावेळेस आपली इच्छा श्रवण करण्याची निर्माण होणे आवश्यक आहे. जर इच्छाच निर्माण झाली नसेल. तर तिचा पूर्ण कशी होईल? मनाने वर्गात बसलेले आहात. लक्ष बाहेर कुठेतरी भरकटत आहे. शिक्षक शिकवतात आपण श्रवण करतो पण इच्छा  श्रवण करण्याची इच्छा नसल्यामुळे शिक्षक काय शिकवतात हे अजिबात लक्षात येत नाही. श्रवण सुधारण्याचा महत्त्वपूर्ण उपाय म्हणजे ऐकण्याची इच्छा हवी त्यामुळे आपले श्रवण व्यवस्थित होईल.

 श्रवण व्यवस्थित झाल्यामुळे. त्या श्रवणाचा विकास श्रवण कौशल्या आत्मसात करण्यात होतो त्यामुळे वर्गात शिकवलेले संपूर्ण काळजीपूर्वक इच्छा असल्यामुळे ऐकले. ऐकल्यानंतर पक्के ध्यानात ठेवले. ध्यानात ठेवल्यामुळे आत्मसात केले. आत्मसात केल्यामुळे त्याचे उपयोजन करता आले. याचा स्पष्ट अर्थ असा होतो की, श्रवण कौशल्य सुधारण्याच्या उपायातील महत्त्वपूर्ण मनाचे इंजेक्शन म्हणजे डॉक्टरने दिलेले औषध. ते औषध म्हणजे अध्यापन. अध्यापन रुपी इंजेक्शन इच्छा असल्यामुळे किंवा निर्माण झाल्यामुळे आपोआप श्रवण कौशल्य हमखास 100% सुधारल्याशिवाय राहत नाही. म्हणूनच मनातील इच्छा हवी हा महत्त्वपूर्ण उपाय आहेत. याबाबत संपूर्ण माहिती येथे पाहिली आहे. Listening Skill  In Marathi Information 

२) एकाग्रता

श्रवण कौशल्य सुधारण्याचा दुसरा उपाय म्हणजे एकाग्रता. मनाची एकाग्रता. उदाहरणार्थ. एकावेळी मित्रांनो फक्त एकच काम करा. आपण एका वेळी अनेक कामे हाती घेत असतो. त्यामुळे कोणतेच काम पूर्ण होत नसते. एकावेळी आपण जर असंख्य कामे हाती घेतली तर कोणतेही काम पूर्ण होत नाही. एक तर चहा प्या नाहीतर पेपर वाचा. लोक काय करतात सकाळी एकीकडे चहा पीत राहतात त्याचबरोबर दुसरीकडे वर्तमानपत्र वाचत राहतात. ही पद्धत अयोग्य आहे. त्यामुळे कोणतेही काम एकाग्रतेने होत नाही. अर्ध लक्ष चहा पिण्यावर असते तर अर्धे लक्ष पेपर वाचण्यावर असते. त्यामुळे गडबड घोटाळा होऊन चहा पिता पिता अंगावर पडण्याची दाट शक्यता असते. किंवा पेपर मधील बातमी कोणती वास्तू आहे हेच लक्षात राहत नाही.Listening Skill  In Marathi Information 

कोणतेही काम करताना एकाग्रतेची आवश्यकता आहे. श्रवण कौशल्य सुधारण्याचा महत्त्वपूर्ण उपाय म्हणजे मनाची एकाग्रता. जसे आपण सिनेमागृहात जातो. तहानभूक  हरवून एकाग्रचित्तेने चित्रपट पाहतो. संपूर्ण सिनेमाची संवादासह कथा आणि गाणी समजून घेतो. सिनेमागृहातून बाहेर पडतात चित्रपटाची गीतासह कथा अजन्म लक्षात असते. चित्रपटाची कथा गीतासह कशामुळे लक्षात राहिली तर तुम्ही तेथे एकाग्रच्येने सिनेमागृहात सिनेमा पाहिला. त्याचप्रमाणे शिक्षक अध्यापन करताना आपण एकाग्र मनाने एकाग्र होऊन काळजीपूर्वक अध्यापनाकडे लक्ष दिले तर श्रवण कौशल्य सुधारण्याचा हा उपाय आहे. एकाग्रचित्तेने एकाच मुद्द्याकडे लक्ष केंद्रित करून श्रवण केल्यामुळे श्रवण सुधारते श्रवण सुधारले की उपायाचा मार्ग लक्षात येतो. म्हणूनच श्रवण कौशल्य सुधारण्यासाठी उपायांपैकी आपल्यातील एकाग्रता हा एक उपाय आहे असे म्हटले तर काही वावगे होणार नाही.Listening Skill  In Marathi Information  

३) उद्देश ओळखा

श्रवण कौशल्य विकसित करण्यासाठी व उपाय सुधारण्यासाठी उद्देश ओळखणे अत्यंत महत्त्वपूर्ण जबाबदारी आहे. आपण एखाद्या ठिकाणी भाषण ऐकण्यासाठी जातो. त्या ठिकाणी भाषण कर्ता भाषण करण्याचा उद्देश ऐकतो आहे. सांगणारा का सांगत आहे. याच्या पाठीमागचा उद्देश आपल्याला ओळखता येणे आवश्यक आहे. त्याचप्रमाणे वर्गा त शिक्षक अध्यापन करताना अध्यापनाच्या पाठीमागचा त्यांचा उद्देश आवश्यक ओळखा. शिक्षक का अध्यापन करत आहे? त्यांचा उद्देश काय आहे? व आपण का ऐकतो आहोत. हे कारण सुद्धा महत्त्वाचे आहे. श्रवण करणाऱ्यांना ऐकवण्याचा उद्देश ओळखता येणे म्हणजेच श्रवण कौशल्या त सुधारण्याचा उपाय शोध घेण्याच्या पाठीमागे लागणे होय. यातूनच श्रवण कौशल्य विकसित होऊन उपाय शोधण्याच्या पाठीमागे लागतो. उपाय सुधारण्याचा मुख्य मार्ग म्हणजे सांगणाऱ्याचा उद्देश ओळखणे होय. मित्रांनो, हे मत ज्या विद्यार्थ्यांना समजते तो विद्यार्थी श्रवण कौशल्य सुधारणा उपाय व मार्ग आक्रमण करून श्रवण कौशल्याच्या आधारे जीवना त यश संपादन केल्याशिवाय राहत नाही.Listening Skill  In Marathi Information 

४) महत्त्वाचा तपशील ओळखा

मित्रांनो, कोणत्याही ठिकाणी कोणीही भाषण करताना सांगणारा मार्गदर्शन करताना सर्वकाही सांगत असतो. त्याने सांगितलेला किंवा भाषणातून व्यक्त केलेले प्रत्यक्ष शब्द समजलेच पाहिजे असा मुख्य तपशील नसतो. श्रवण करताना महत्त्वाच्या जो भाग आहे तो भाग ओळखता येणे आवश्यक आहे. जर सांगणाऱ्याच्या मुख्य भागाचा तपशील ओळखता आला तरच श्रवण कौशल्य सुधारणा उपाय आणि मार्ग विकसित होतात. श्रवण कौशल्य विकसित करताना उपाय आपोआप समजून येतात. म्हणूनच शिक्षक वर्गात त अध्यापन करताना अध्यापनातून महत्त्वाचा तपशील ओळखून श्रवण कौशल्याच्या आधारे महत्त्वाच्या बाबीवर वर्गातच मुख्य तपशीलाची नोंद घेता येणे म्हणजेच श्रवण कौशल्य सुधारणा होय. व त्यामागील उपाय पण समजून येतात. म्हणूनच महत्त्वाचा भाग ओळखणे म्हणजेच श्रवण कौशल्य सुधारणा होय. त्याचबरोबर तेच सुधारण्याचे उपाय होय. Listening Skill  In Marathi Information 

५) देहबोली

श्रवण कौशल्य सुधारण्याचा मागील उपाय म्हणजे देहबोली भाषा होय. नेमके देहबोली म्हणजे काय? याबाबत माहिती असणे आवश्यक आहे. देहबोली म्हणजे सभेतील भाषण करताना त्याच्या चेहऱ्यावरील हावभाव, बोलताना केलेल्या हात वाऱ्याचे इशारे आणि आवाजातील चढ उतार समजण्यासाठी श्रवण कौशल्य विकसित होणे आवश्यक आहे. भाषण करणाऱ्या व्यक्तीची माहिती त्याच्या देहबोली समजून घेऊन आपल्या भावभावद्वारे तो महत्वपूर्ण माहितीचा उद्देश आणि त्यांच्या भावना ओळखण्यासाठी आणि ऐकलेली भाषा आठवताना देहबोली भाषा जर श्रवण कौशल्याने आठवत असेल तर त्यामुळे आपल्याला माहिती आठवणे सोपे जाते. म्हणूनच वर्गात शिक्षकांच्या अध्यापनामध्ये शिक्षकाची देहबोली आणि हावभाव ओळखून त्यामध्ये श्रवण कौशल्य आपल्यामध्ये कितपत विकसित झाले त्यावर सुधारणा करण्यासाठी उपाय शोधावा लागतो. उपाय शोधायचा असेल तर. देहबोली शिकणे आवश्यक आहे. म्हणूनच श्रवण कौशल्य च्या आधारे देहबोली ओळखता येणे आवश्यक आहे.Listening Skill  In Marathi Information 

६) रेकॉर्डिंग चा प्रभावी वापर

 

मित्रांनो ,आजच्या डिजिटल युगामध्ये रेकॉर्डिंग चा प्रभाव आता त्याचमुळे वाढताना दिसून येत आहे. अनेक गोष्टी रेकॉर्डिंग च्या साह्याने विकसित करता येतात. म्हणूनच आपण अनेक ठिकाणी श्रवण करताना श्रवण तर करतच असतो पण सर्वांना बरोबर रेकॉर्डिंग सुद्धा करत असतो. रेकॉर्डिंग करण्याच्या पाठीमागचा उद्देश हाच असतो. आपण ऐकलेली भाषणे किंवा वर्गात शिकवलेले भूतकाल जमा होते. ते कधी काळी पुन्हा आठवण्यासाठी रेकॉर्डिंग हे एक श्रवण कौशल्य सुधारण्याच्या उपायातील एक मार्ग आहे. म्हणूनच आपण केलेले रेकॉर्डिंग अनेक वेळा ऐकत असतो. अनेक प्रश्नांची उत्तरे, अनेक संकल्पनेच्या व्याख्या आपण आपल्या स्वतःच्या आवाजात मित्रांनो रेकॉर्डिंग करून ठेवा. आपलाच आवाज आपणच रेकॉर्ड करून तोच आवाज पुन्हा पुन्हा ऐकत रहा. आपोआप श्रवण कौशल्य विकसित होते. श्रवण कौशल्य विकसित व सुधारणा उपाय म्हणून आज रेकॉर्डिंगचे माध्यम आपल्यासमोर उभे आहेत. अवश्य त्याचा योग्य वेळी आपण वापर जरूर करा. 100% आपले श्रवण कौशल्य विकसित होईल.Listening Skill  In Marathi Information 

उपरोक्त दर्शविलेल्या विविध माहिती बाबत उदासीन राहू नका. श्रवण कौशल्य सुधारण्याचे वरील उपाय महत्त्वपूर्ण उपाय आहे. यामुळे श्रवण कौशल्य कसे विकसित होते याबाबत पुढील प्रमाणे मित्रांनो माहिती पाहू या.

श्रवण कौशल्याचा विकास 

मित्रांनो, श्रवण कौशल्य विकसित करावयाचे असेल तर नेहमी तुमच्या जीवनात तुम्ही नेहमी ऐकत रहा. ऐकणे हा महत्वपूर्ण घटक आहे. शिक्षक वर्गात शिकवताना आपण ऐकत राहून आवश्यक मुद्द्यावर योग्य वेळी आवश्यक नोंदी घेत चला. याचा परिणाम असा होतो की आई त्यांना समजलेले मुद्दे हे तर समजतेच पण न समजलेले मुद्दे नोंदीच्या साह्याने लिखित स्वरूपात आपल्याजवळ राहत असते त्यामुळे नंतर न समजलेले मुद्दे घरी आल्यावर नोंदी नेहमी हाताळणे. याचाच अर्थ अगदी सोप्या पद्धतीने स्पष्ट करून सांगत आहे. वर्गात ऐकलेली माहिती लिखित स्वरूपात मांडता येणे म्हणजेच श्रवण कसे झाले व कुठे आपण श्रवण कौशल्यात मागे पडलो हेही सुद्धा आपल्या लक्षात येते त्यामुळे त्यामध्ये सुधारण्याचा उपाय अवलंबता येतो. Listening Skill  In Marathi Information 

 मित्रांनो ,यासाठी एकाग्रतेने श्रवण करा. टिपणी काढा. श्रवण केलेली माहिती लिहून काढा. लिहून काढलेली माहिती इतरांनाही सांगा. यामुळे विद्यार्थ्यांचे शालेय जीवनात पहिले कौशल्य श्रवण कौशल्य विकसित होते. 

श्रवणासाठी हे टाळा. 

Listening Skill  In Marathi Information वर्गात आपण शिक्षण घेत असताना श्रवण कौशल्य विकसित करण्यासाठी व उपाय सुधारण्यासाठी खालील गोष्टी मित्रांनो, खालील गोष्टी आवश्यक टाळा त्याकडे संपूर्ण दुर्लक्ष करा. त्यासंदर्भातील माहिती आपण खालील मुद्द्याच्या आधारे मित्रांनो ,स्पष्ट करूया. 

१) पूर्वग्रह टाळा

शिक्षक किंवा वक्ता बोलणारा कोणीही असू द्या. ते शिकवताना किंवा वक्ता आपल्या भाषणातून भाषण करताना त्यांच्याबाबत किंतु -परंतु मनात नको. संबंधित व्यक्तीसंबंधी मनात येणारी सर्व गैरसमज संपूर्णपणे टाळा. तुम्ही वर्गात विद्यार्थी मित्रांनो ,शिकताना काही शिक्षकांच्या बाबत पूर्वग्रह दूषित असतात. हे शिक्षक नेहमी शिकवताना बोर करतात. असे म्हणतात. हा झालेला तुमचा गैरसमज आहे. शिक्षक व्यवस्थित अध्यापन करत असतात पण विद्यार्थ्यांचा पूर्वग्रह वाढवून श्रवण कौशल्य दूषित करून ठेवता त्यांच्याबद्दल मनामध्ये प्रतिकूल प्रतिक्रिया व्यक्त करून शिकण्याकडे दुर्लक्ष करतात. योग्य माहिती श्रवण करत नाही.Listening Skill  In Marathi Information 

२) मन भरकटने टाळा

मित्रांनो, वर्गात शिकताना आपण जे जे ऐकतो तेथे विचार मनात येते. येथे मुख्य मुद्दा असा आहे की, विद्यार्थी मित्रांनो, शिक्षक अध्यापनाच्या वेळी तुमचे मन भरकटलेले असते. ते इतरत्र कुठेतरी भटकत असते. ते मन वर्गात दिवसा दिवस स्वप्न पाहते. शिक्षक काय शिकवत आहे याकडे लक्ष न देता न ऐकता वेगळ्याच स्वप्न रंगून जाऊन एकाग्रतेचा भंग करून मन मन वाऱ्यासारखे भरकट जाते. एखाद्या वेळी फार मोठा मन वारे एवढे भरकटत असते की त्या वाऱ्याने झाडाची झाडे जमिनीवर खाली कोसळतात. वाऱ्याची भरकटणारी मार्ग करणारी दशा तुमच्या मनात व्यक्त झाल्यामुळे ऐकण्यात लक्ष लागत नाही .श्रवण कौशल्य विकसित होत नाही अभ्यास योग्य होत नाही. असे कितीतरी मुद्दे सांगितले तरी ते कमीच आहे.Listening Skill  In Marathi Information 

३) नकारात्मक दृष्टिकोन टाळा

विद्यार्थी मित्रांनो तुमच्यातील श्रवण कौशल्य विकास करून जीवनात यशस्वी होण्यासाठी नकारात्मक दृष्टिकोन. कधीकधी बोलणार याची मुद्दे आपल्या मनाला पटत नाही त्यामुळे आपण बोलणाऱ्या बाबत नकारात्मक दृष्टिकोन बाळगून त्यांनी व्यक्त केलेल्या मताच्या संदर्भात आपले विरोधी मत व्यक्त करतात. अशा या प्रतिक्रिवर विचार न करता माहितीच्या आधारे श्रवणाकडे लक्ष केंद्रित करावे लागते . श्रवण प्रक्रियेतील नकारात्मक दृष्टिकोन संपूर्णपणे आपल्या मनातून काढून टाका. कोणत्याही व्यक्तीबद्दल किंवा शिक्षकाबद्दल त्याचबरोबर मार्गदर्शन करणाऱ्या बद्दल नकारात्मक दृष्टिकोन निर्माण केल्यास श्रवण कौशल्य कधीच विकसित होणार नाही म्हणूनच मनातील नकारात्मक दृष्टिकोन टाळा 100% यशाच्या मार्गावर जाऊन पोहोचा.Listening Skill  In Marathi Information 

४) अडथळा टाळा

हा मुद्दा तर अतिशय महत्त्वाचा आहे. शिक्षक किंवा भाषण करता बोलत असतानाच मध्ये मध्ये काही विद्यार्थी किंवा व्यक्ती मध्येच प्रश्न विचारून अडथळे निर्माण करतात. आपल्या जवळ असलेली माहिती सांगण्याचा प्रयत्न करतात. आपल्या जवळच्या माहितीचे वर्णन करून शिकवताना मध्ये अडथळा निर्माण करतात. आपल्या ज्ञानाच्या आधारे प्रत्येक जण ज्ञान देण्याचा प्रयत्न करत असतो पण समोर बसणारा मध्येच काहीतरी अडथळा निर्माण करून ठेवतो. त्यामुळे ऐकण्याकडे म्हणजेच श्रवणाकडे दुर्लक्ष होते. शिक्षकालाच अनेक सूचना करत बसतात. यामुळे विद्यार्थ्यांच्या श्रवणातील अडथळा टाळणे आवश्यक आहे. हे टाळलेच पाहिजे.Listening Skill  In Marathi Information 

५) भावना वरील नियंत्रण टाळा

मित्रांनो, जीवनात यशस्वी होण्यासाठी आपल्या भावनेवर नियंत्रण ठेवणे आवश्यक असते. पण आपण आपल्या भावनेवर नियंत्रण ठेवत नाही. हाच एक मुख्य मुद्दा येथे उपस्थित होतो. तुम्ही कुठेही बसलेले असा फक्त लक्षात ठेवा ऐकताना राग द्वेष हावळेपणा मत्सर आणि वाईट भावनिक संकल्पना मनातून दूर काढून टाका. भावनेवर नियंत्रण नसणे म्हणजे श्रवण व्यवस्थित न होणे होय. Listening Skill  In Marathi Information 

श्रवण कौशल्याचे फायदे 

मित्रांनो श्रवण कौशल्याची अनेक फायदे तुमचे जीवन बदलून टाकणारे असते. हे चांगले ध्यानात ठेवून प्रत्येक गोष्ट श्रवण करत चला. श्रवण कौशल्य आत्मसात करा. श्रवण कौशल्य विकसित करून आत्मसात केल्यास त्यासंदर्भात महत्त्वपूर्ण फायदे आहे.Listening Skill  In Marathi Information  त्या संदर्भात माहितीचे स्पष्टीकरण करूया. 

१)काळजीपूर्वक श्रवण कौशल्याने ऐकलेली माहिती योग्य अर्थासह समजून घेऊ शकतो. 

२) श्रवण केल्यामुळे वाचन व लेखन सुधारते. 

३) श्रवण कौशल्यामुळे ऐकता ऐकताच वर्गात रनिंग नोट ्स घेऊ शकतो. 

४) श्रवण कौशल्यामुळे आपली कल्पनाशक्ती विकसित होण्याचा महत्त्वपूर्ण फायदा होतो. 

५) ऐकलेल्या माहितीच्या आधारे सदसद एक बुद्धीने विचार करण्याची व समजून घेण्याची सवय लागते. 

७) श्रवण कौशल्यामुळे आत्मविश्वास वाढतो. 

८) श्रवण कौशल्यामुळे शिक्षण शिकण्याच्या गतीचा मार्ग सुधारतो. 

९) श्रवण कौशल्यामुळे परीक्षेत प्रश्न आठवण्यास मदत होते. 

१०) श्रवण कौशल्यामुळे अभ्यासातील इतर सर्व कौशल्याच्या विकासाकडे हळूहळू जाऊन पोहोच. आणि इतर कौशल्यही सुद्धा विकसित करण्याचा मार्ग सोपा होतो.Listening Skill  In Marathi Information 

निष्कर्ष 

लहानपणापासून काळजीपूर्वक श्रवण केल्यामुळे जगातील कोणतीही अशक्यप्राय गोष्ट शक्य स मदत होते. त्याचबरोबर जीवनात यशस्वी होण्याचा मार्ग आपल्याकडे स्वतःहून चालत येतो. श्रवण कौशल्य अभ्यासातील अतिशय महत्त्वपूर्ण अभ्यासाचा पाया आहे. पाया पक्का झाला. की ,Listening Skill  In Marathi Information अभ्यास रुपी इमारत यशस्वीरित्या जीवनात उभी राहते.

सारांश 

अभ्यासातील श्रवण कौशल्य विकसित करणे महत्त्वपूर्ण बाब आहे. हे विकसित करण्यामुळे आपण जीवनात यशस्वी होतो. दुसऱ्यावर अवलंबून राहण्याची गरज पडत नाही. शैक्षणिक व व्यावसायिक बाबतीत कळत नकळत हळूहळू विकासाच्या मार्गाकडे मार्गस्थ होतो. श्रवण कौशल्य विकसित करण्यासाठी अनेक मार्गाचा शोध घेतो. म्हणूनच अभ्यासातील सर्वात महत्त्वाची पहिले पाया युक्त कौशल्य म्हणजे श्रवण कौशल्य असते. अभ्यासाला विशिष्ट प्रकारे या श्रवण कौशल्यामुळे गती प्राप्त होते. Listening Skill  In Marathi Information 

अभ्यासातील श्रवण कौशल्यावर आधारित या लेखांमध्ये वाचकांना काही त्रुटी आढळून आल्यास या ब्लॉग पोस्ट लेखाच्या कॉमेंट बॉक्स मध्ये आपल्या प्रतिक्रिया आणि त्रुटी जरूर कळवा. आपण सुचवलेल्या प्रतिक्रिया किंवा त्रुटी योग्य असल्यास ब्लॉगरच्या लक्षात आल्यास संबंधित लेखात आपण दर्शविलेल्या त्रुटी दुरुस्त करून लेख अद्यावत करण्यात येईल. येथे मित्रांनो , लेख लिहिण्यास पूर्णविराम देतो. द बेस्ट ऑफ फ्युचर लाईफ.Listening Skill  In Marathi Information 

FAQ

1) विद्यार्थ्यांना हमखास यशस्वी होण्याचे अभ्यास करताना किती कौशल्य महत्त्वाचे आहे? 

उत्तर-सहा कौशल्य महत्त्वाचे आहे. 

2) अभ्यास कौशल्यामध्ये पहिले कौशल्य कोणते आहे? 

उत्तर-श्रवण कौशल्य. 

3) श्रवण कौशल्य सुधारण्याचे किती उपाय आहेत? 

उत्तर-सात उपाय आहे.

4) ऐकलेली माहिती इतरांना समजून सांगण्यासाठी कोणत्या कौशल्याचा उपयोग होतो?

उत्तर-श्रवण कौशल्याचा उपयोग होतो.

5) रेकॉर्डिंग चा प्रभाव सांगा?

उत्तर- स्वतःचाच आवाज स्वतः रेकॉर्डिंग केल्यामुळे कोणत्याही वेळी तो आवाज ऐकून श्रवण कौशल्य विकसित करण्यास रेकॉर्डिंगचा प्रभाव महत्त्वपूर्ण आहे.

मित्रांनो, अधिक माहितीसाठी आपण आमचे खालील लेख आवश्यक वाचा.